Unesco

 

 

Bunraiteas Ogra an Domhain don 21u Cead.

 

1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

DE THORADH CUIREADH O PHAIRLIMINT NA FRAINCE AGUS O FHORAS NA NAISIUN AONTAITHE UM OIDEACHAS, EOLAIOCHT AGUS CULTUR (UNESKO) SHUIGH DAIL IDIRNAISIUNTA AN OGRA DON CHEAD UAIR RIAMH , I BPARAS NA FRAINCE, ON 21U GO DTI AN 27U LA DEIREADH FOMHAIR 1999. BHI 350 DAOINE OGA AS 175 TIORTHA PAIRTEACH SAN OCAID.

AR THAIRSEACH BLIAIN A 2000, ATA AINMNITHE AG NA NAISIUIN AONTAITHE MAR "BHLIAIN IDIRNAISIUNTA CHULTUR NA SIOCHANA " , BA MHIAN LEIS NA DAONE OGA SEO , TRI BHITHIN BHUNRAITEAS SEO AN OGRA DON 21 CEAD, EILEAMH FOIRMEALTA A DHEANAMH AR CHOSAINT NA SIOCHANA, AR OIDEACHAS AGUS CULTUR, AR BHRAITHREACHAS, AR FHORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR AGUS AR CHAOMHNU NA TIMPEALLACHTA.

DEARBHAIONN AN BUNRAITEAS SEO GO SEASANN NA DAOINE OGA LEIS NA PRIONSABAIL A LEAGADH AMACH I BHFOROGRA CHEARTA DAOINE AGUS SAORANACH, (1789) , AGUS I BHFOROGRA DOMHANDA NA GCEARTA DAONNA, (10 NOLLAIG 1948). CUIREADH I LATHAIR CHOMHDHAIL GHINIREALTA UNESKO E AR AN 26U LA DEIREADH FOMHAIR 1999.

CUIRFEAR AR FAIL E DO ACHAN CHEANNAIRE STAIT AGUS RIALTAIS, AGUS DO UACHTARAN GACH PAIRLIMINTE, AGUS BRONNFAR GO SOLLUNTA E AR NA NAISIUIN AONTAITHE I BHFOMHAR NA BLIANA 2000.

Federico Mayor ARDSTIURTHOIR UNESKO

Laurent Fabius UACHTARAN PHAIRLIMINT NA FRAINCE

---

Teacs an bhunraitis:

Ar theacht le cheile duinne,daoine oga as 175 tiortha, mar Ogthionol i gcathair Pharis na Fraince o Mhean Fomhair 21 go Mean Fomhair 27 1999, ghlac muid leis an Fhorogra seo leanas:

1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT
2. OIDEACHAS
3. TIMPEALLACHT
4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR
5 BRAITHREACHAS
6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

---

1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

1 Siochain agus seachaint foirnirt

Is mian linne, ogra an 21u cheid, go gcuirfear an tsiochain idirnaisiunta i reim go daingean san aois nua seo.

Aon fhiorchuspoir amhain ata ag gach sochai, gach cultur agus gach reiligiun sa domhain seo: leas an chine daonna agus cosaint na siochana. Is bunfhealsunacht e seo a ba choir do achan naisiun a chur chun cinn. Is mithid anois anailis a dheanamh ar achan rud a tharla go dti seo, ach thar rud ar bith is mithid aghaidh a thabhairt ar eagoracha an lae inniu a leigheas.

Caithfidh muintir an domhain an tsiochain a thoraiocht ar iomad doigh; trid an phoilitiocht, trid chomhphle, trid chomhfheachtais no pe doigh eile a oireann don chas. Is aisling e an tsiochain, ach is sprioc soileir insroichte e chomh maith. Is feidir e a bhaint amach ach an sochai idirnaisiunta bheith ag tnuth lena bhunu agus a bhuanu. Ina eamais sin nil dochas ar bith i ndan don domhan.

Galar mor millteanach an chogaiocht. An dream ata freagarthach as, is rialtoiri dalla iad nach leir doibh a thuilleadh go bhfuil a gcuid mighniomh ag seanadh fadshaoil orainne agus ag carnadh clocha tuamba ar ar gceartanna , ar an bheatha agus an rath. Imeasc bunchuiseanna an chogaidh , airitear miroinnt na maoine, biogoideacht i gcursai cine, creidimh , inscne no naisiuntachta agus daor-reimeanna rialtais gan daonlathas.

I lathair an sceil seo, seo na rudai a mholaimid:

• Gan beann da laghad ar aon difriochtai cumais no ceime ata eadrainn, ta se de chomhcheart againn uilig a eileamh go mbeadh meas ag cach ar chach agus seans cothrom ag gach duine dul chun cinn sa tsaol.;
• Ba choir usaid a bhaint as gach modh teagaisc, biodh sin foirmealta, neamhfhoirmealta no neamhoifigiuil, chun tabhairt ar dhaoine bheith sasta roinnt lena gcomhdhaoine ar dhoigh shiochanta agus meas a bheith acu ar eagsulacht a cheile. Ba cheart, mar shampla, faill a thabhairt do na muinteoiri, chomh maith leis na micleinn, ait a mhalairt lena leitheidi fein thar lear. Agus ba mhaith da mbeadh nios mo fograi poibli le feiceail ar na gnathmheain chumarsaide agus ar an idirlin faoi na doigheanna le comhraic a reiteach.
• Ba cheart an rochaiteachas ar chursia cogaidh a laghdu agus an t-airgead a choigiltear a chaitheamh chun teoiric agus cleachtadh na siochainiochta a chur chun cinn.
• Ba choir ocaidi mora spoirt don oige a eagru go hidirnaisiunta, mar a mbeadh ionadaithe ann o iomad tir.

  Ce nach ionann duinn sloinne, tir , teanga, creideamh , naisiuntacht, no dath an chraicinn , ta ionannas bunasach againn mar bhaill den chine daonna .

  1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

  

  2 Oideachas

  Taimid ag geatai an 21u cheid. Oideachas an bealach isteach duinn.

  Aithnimid gur ga go mbeadh oideachas le fail ag cach, agus sin gan aird ar chursai cine, inscne, maoin shaolta, creidimh no cultuir.

  Ta se tuigthe againn nach gno scolaiochta amhain e seo. Baineann se leis an sochai uilig agus ta a sciar den obair le deanamh ag tuismitheoiri, udarais stait, lucht na n-eaglaisi, gnolachtai, eagrais dheonacha, meain chumarsaide agus ag an phobal idirnaisiunta fein in am trath.

  Is eol duinn gur dual don oideachas cuidiu linn ins na doigheanna seo leanas:

  cothr

• Chun a bheith neamhchlaonta, cruthaitheach agus luachanna moralta a aimsiu duinn fein
• Chun cur lenar gcumas i gcursai leinn gan failli a dheanamh sa chaidreamh le gnathdhaoine agus gnathfhadhbanna
• Chun leargas nios fearr a fhail ar an domhan seo mar a bhfuil conai againn, agus tatail a bhaint as an tuiscint sin..
• Chun ar sciar fein a dheanamh le omas agus daonlathas a chur chun cinn.
• Abhar buartha duinn go bhfuil cuid mhor daoine nach leir doibh aon bhealach chun oideachas a fhail o tharla an costas bheith thar a n-acmhainn

  Iarraimid go foirmealta ar phobail naisiunta agus idirnaisiunta:

• Buisead an oideachais a mheadu, tailli teagaisc a isliu agus scolaireachtai a bhronnadh
• Ceimeas na muinteoiri a ardu
• Cur le lion na muinteoiri
• Coras an teagaisc a ilchinealu chun freastal nios fearrr ar achan seort bua/eirim a bheadh ag an mhacleinn

  Molaimis do na h-udarais chui:

• Comhoibriu a chothu idir na pairtneiri uilig
• Stiursheirbhisi cui a bhunu
• Curaclaim a dheanamh nios solubtha agus iad a noisiu o am go ceile
• Nios mo freagrachta i gcursai scolaiochta a thabhairt do na micleinn fein

  Tiomnaimid sinn fein

• Pairt nios gniomhai a ghlacadh i gcursai scoile agus soisialta ,
• Tograi a lainseail agus airgead a bhailiu do scoileanna ar gceantar fein
• Cuidiu lena cheile agus oideachas a a thabhairt da cheile
• Meas a thabhairt do bheascna daoine eile, gan leithcheal intinne no gnimh.

  1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

  

  3. TIMPEALLACHT

  Don chead uair i stair an duine is feidir le forbairt an gheilleagair dochar a dheanamh don domhan, dochar gan choinne. Feictear cheana athraithe aoraide, taismi nuicleacha, utamail le bundamhnai na beatha, banu blathanna agus plandai.

  Ina ainneoin sin leanann an gnathdhuine den tsaol a bhfuil se cleachtaithe leis gan aird ar bith ar an dochar ata se a dheanamh mar thairgeoir no mar thomhaltoir: truailliu tionscalach , dithiu na ngnathogai duchais agus diomailt an abhair

  De dheasca siorfhas daonra an domhain ni feidir leis an dulra e a chothu a thuille, rud a mheadaionn contuirt an chomhraic idir na pobail.

  Ar thairseach na triu milaoise duinn, molaimid na rudai seo leanas:-

• Sa teach, sa scoil, no sa tsraid duinn, bheith ag siorspreagadh daoine oga eile chun meas a thabhairt don timpeallacht agus a bheith eolach , aireach faoi na contuirti agus na hionsaithe a bhfuil an dulra faoi leigear acu.
• A chinntiu ar an doigh sin
  • Go gcomhlionfaidh an na cumann a ndualgas agus rabhadh a thabhairt don phobal chomh minic agus is feidir, agus reiteacha a mholadh.
  • Go ndeanfaidh na meain chumarsaide a sciar den obair, trid eolas agus spreagadh speisiuil a choinneail leis an phobal
  • Go n-eagraioidh na pobail coras eifeachtach i gcomhair athchursail an bhruscair, go dtabhairfaidh siad tosaiocht do fheithicli neamhthruailleacha don iompIar phoibli agus go gcuirfear le lion na n-achar glas.
  • go n-achtoidh na pairliminti dlithe deathimpeallachta agus bheith a siorthreisiu.
  • go gcuirdidh na rialtais dothain airgid le fail chun na reachta seo a chur i gcrich, chun ceardaiocht ghlan a fhorbairt agus chun cursai timpeallachta a theagasc ins na scoileanna.
  • go gcuirdfidh na rialtais i bhfeidhm, go sonrach, na moltai a rinneadh ag Comhdhail na Cruinne i Rio de Janeiro
  • go leanfaidh UNESKO da chuid oibre mar chomhoirdnitheoir agus mar fhoinse eolais do thiortha an domhain, go h airithe na tiortha neamhfhorbartha.
  • Go mbunoidh na Naisiuin Aontaithe coiste idirnaidsiunta um thaighde in eadan truailliu , um fhorbairt na gcumhachtfhoinsi athusaide agus um thacaiocht a thabhairt do thioncscnaim naisiunta agus reigiunda ata ag caomhnu an dulra ar mhaithe leis na gluine ata le theacht in ar ndiaidh.

  1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

  

  4 FORBAIRT GHEILLEAGAIR. FORBAIRT AN DUINE.

  Ba mhaith linn go ndeanfai freastal nios sasula ar bhunriachtais an duine, mar ata, slainte, oideachas,dothain bia, caighdean reasunta maireachtala, easpa leithcheal.

  Ma ta an cine daonna le maireachtail agus sin faoi shiochain, caithfear aghaidh a thabhairt ar na rudai sin. Is iomai doigh chun na bunchearta ataimid a bhru a chur i gcrich : trid shaoirse chainte, trid oscailteacht aigne, trid ghlacadh le barula agus creidimh daoine eile. Ba choir do achan rialtas pionos dli a chur ar einne a sharaionm na bunchearta seo.

  Leagadh na rialtais amach spriocanna in ord prainne, scrudaiodh siad na fadhbanna reatha agus feachadh siad le dul go croi gach faidhbe acu chun iad a dhithu on fhreimh anios. Agus ag barr an liosta prainne seo ba choir go bhfeicfi feachtas in eadan droganna, no rachadh an iarracht sin chun bonn maith slainte a chur faoi mhuintir an domhain.

  Idir na fadhbanna eile bheadh pleanail chlainne, comhcheim inscne agus oideachas. Chuideodh sin e bunu todhchai siochanta. Ba cheart fosta nios mo daoine a dheanamh aireach faoi thabhacht na siochana agus dearcadh deimhneqch i gcursai siochana a chothu. Bh choir bheith ag iarraidh na comhraic a sheachaint sula a dtosnaionn siad. Ta domhan de dhith orainne, ogra na cruinne, mar nach bhfeicfear paisti faoi airm, sceimhleoirieacht no gleasanna ollscriosta a thuilleadh.

  Chun laghdu a dheanamh ar an dochar a dheanann ardratai uis agus saobhthreoru geilleagair ar na pobail neamfhorbartha a fhaigheann iasachtai idirnaisiunta , ba choir eagraiochtai idirnaisiunta a bhunu le suil a choinneail ar iasachtai agus deontais, leis na h -usratai a laghdu agus chun fiacha a mhaitheamh do na naisiuin sin gur deacair doibh na hiasachtai a aisioc.

  Chun na naisiun uilig a chur ar aoncheim gheilleagair ba choir coras domhanda geilleagair a leagan amach ina a mbeadh an chumhacht gheilleagrach roinnte go cothrom. Chuige sin ba cheart comhfhorbairt cheardaiochta a bhaint amach trd roinnt an eolais lena cheile. Chun comhraic a sheachaint ba choir neartu leis na ceangail idir rialtais agus pobail an domhain.

  1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

  

  5 COMHAR

  Dar linne, is ionann cur -le -cheile agus aire a thabhairt do fhadhbanna a cheile, gra agus meas don chomharsain amhail is da mba bhall d'ar dteaghlach fein e. Se sin, roinnt le do chomharsa mar ba mhaith leat go roinnfeadh seisean leatsa, gan suil le cuiteamh no buiochas. Ciallaionn se fosta bheith sasta teacht le cheile agus pairt a ghlacadh sna comh-iarrachtai ar son a cheile.

  Is ceart duinne, lucht na hOige, mar sin, meas agus cuidiu a thabhairt do lucht na hanachana gan aird ar stadas soisialta, chine,chultur no chreideamh.

  Cun an cur-le-cheile a bhrostu ba cheart duinn taighde a dheanamh ar na nithe seo leanas, imeasc nithe eile:

• feabhas a chur ar an chaidreamh idir daoine oga agus daoine fasta ins na scoileannna
• Eolas nios fearr a chur ar dhaoine eile d' fhonn meas agus tuiscint a chothu eadrainn
• cuidiu leo siud a bhfuil fadhbanna ar leith acu; seandaoine, clairinigh, , lucht eagumais intinne no coirp agus anduiligh.
• Feachtas cabhrach a reachtail ar mhaithe le paisti lag-dhala, dilleachtai, paisti gan didean, coirpigh oga.
• Bheith pairteach ins na comhlachtai aitiula mar a ndeantar cursai a shocru, ,comhlachtai reachtaiochta ina measc
• Oganaigh a spreagadh le pairt nios gniomhi a ghlacadh ins na h-eagraiochtai idirnaisiunta, go h airithe i Dail Domhanda an Ogra.

  Tosaionn gach gniomhaicht leis an aosog. .

  1 SiOCHAIN AGUS SEACHAINT FOIRNIRT - 2. OIDEACHAS - 3. TIMPEALLACHT - 4 FORBAIRT AN DUINE AGUS AN GHEILLEAGAIR - 5 BRAITHREACHAS - 6 CULTUR , CUMARSAID AGUS TEAGMHAIL IDIRCHINE

  

  6 Cultur Cumarsaid agus Caidreamh idirchulturtha

  Ag an am seo den stair, nuair ata an 20u cead ag teacht chun criche , is mithid duinn ar gcultur fein a chosaint, ceachtannna a fhoghlaim o chultuir eile, caint agus diospoireacht a chur chun cinn ar mhaithe le forbairt nios dianbheoga sa domhan.

  Tugann an cultur comharthai seoirt duinn agus an mothu gur ann duinn go firinneach mar bhaill den chune daonna.

  Ta ar sochai ag fas go gasta agus is eigean ar n-oidhreacht fein a chaomhnu

  Da bhri sin,deanaimidinne, aosog an domhain, an achaini seo leanas:

• Cuireadh gach rialtas abhar agus maoiniu ar fail do arais na n-og ionus go spreagfar iontu imeachtai ealaine, spoirt agus cultuir a chuideoidh leo a bhfreamha fein a aithint agus a chaomhnu.
• Tugtar cuidiu do na tiortha bochta ionus go gcaomhnofar an saibhreas timpeallachta agus cultuir ansin
• Cuirtear ar taispeaint do achan phobal na saothair ealaine a bhfuil a n-uineireacht no ait a lonnaithe ina n-abhar spairne faoi lathair.

  Os rud e go gcuidionn an chumarsaid le h-ogra an domhain aithne nios fearr a chur ar a cheile, tuairimi agus taithi a mhalartu agus fadhbanna a reiteach ar bhealach siochanta,

  Agus os mor an cuidiu na meain chumarsaide agus na modhanna nua malairte eolais do na daoine oga ar mian leo a dtuairimi a chur os ard , ba choir mar sin go mbeadh trealamh cumarsaide ag gach duine og in achan tir.

  Ba choir do na Naisiuin Aontaithe, do chomhlachtai idirnaisiunta , do thiortha saibhre agus do udarais aitiula feachtas a reachtai lchun idirlin, riomhphost agus a leitheid eile a chur ar fail do achan oganach.

  Thairis sin molaimid rannog speisialta idirlin a bheith ann don aosog.

  Molaimid tailli isle do na scoileanna chun claru leis an idirlin.

  Ba mhaith linn ar nuachtan speisialta fein ar leibheal naisiunta agus idirnaisiunta a fhoilsiu agus ba mhaith linn go leighfeadh na tuismitheoiri agus comhairleoiri an ogra na nuachtain seo fosta.

  Os rud e go bhfuil an chumarsaid bunaithe ar eolas ar theangacha ba mhaith linn reachtaiocht onar gcuid rialtas a chuideodh linn teangacha iasachta a fhoghlaim chomh luath agus is feidir, ar scoil no taobh amuigh den scoil,

  Muineann an stair agus eachtrai ar linne fein duinn gur feidir cogaiocht, cineghlanadh agus leithcheal a sheachaint ma fhorbraitear caidreamh idirchulturtha, no spreagann sin tuiscint nios fearr ar chultuir iasachta, meas ar a cheile agus dibirt ar chlaondearcadh agus aon-bhail-amhainachas

  Geallaimidinne, aos og an domhain, bheih foigneach failteach le daoine eile, is cuma cad iad na creidumh no na barula a bheadh acu.

  Iarraimid ar na comhairli cathrach la idirnaisiunta a reachtail go rialta chun deis a thabhairt do dhaoine oga o chultuir agus o phobail eagsula eolas a fhail fhaoi shaol agus nosanna a cheile.

  Taimid dochasach go bhfaighfimid buanchuidiu o UNESKO chun leanstan do Ogphairlimint an Domhain ionus go mbeidh faill ag an Ogra feasta dul ar aghaidh leis an dea-obair seo ar son caomhnu gach cultuir de chuid morphobal agus mionphobal an domhain.

  

Tradukis en gaelan : Brendan Marron

enpaøigis : Daniel Durand