KRONOLOGIO de TUTMONDISMO kaj
de MONDA CIVITANECO
1919
La Ligo de Nacioj (LdN) estas internacia organizaĵo
enkondukita de la traktato de Versajlo en 1919 cele al la
savo de la paco en Eŭropo. Sidanta en Ĝenevo,
en la palaco Wilson, kaj poste en la Palaco de la Nacioj,
ĝi estas anstataŭita en 1945 de Unuiĝinta Naciaro. Ĝi
ne plenumas sian kompletan rolon antaŭ la dua
mondmilito.
La ĉefa iniciatinto de LdN estas la Usona
prezidento WOORROW Wilson. Laŭ lia analizo de la
unua mondmilito, la sekreta diplomatio estas la ĉefa
kialo kaj la Ligo de Nacioj devas malsukcesigi ĝin.
La 14a punkto de Wilson konsistigas la bazon de tiu
asocio de nacioj. Tamen la usona Senato, rifuzante la
ratifadon de la Versajla traktato, balotas kontraŭ
la aliĝo al la Ligo de Nacioj kaj Usono neniam
partoprenos. Inter la du mondmilitoj, Sovetio kaj la
nazia Germanio kaj ankaŭ Japanio (en 1933) eksiĝas
el LdN.
1924
:
La usonanino Lola M. LLOYD kaj la hungaranino Rosika
SHWIMMER proponas planon por monda konstitucianta
Asembleo, kies membroj estus rekte elektitaj de la
popoloj de la tuta mondo por redakti mondan
konstitucion.
4an
de decembro 1937
La usonanino Lola M. LLOYD kaj la hungaranino Rosika
SHWIMMER fondas en Ĉikago la Kampanjon por Monda
Registaro. "Campaign for World Government".
1938,
Novembre
Kreado en Britio de la Federala Unuiĝo "Federal
Union".
En 1939 Federala Unuiĝo fiksas
sian sidejon en Usono. Poste Federala Unuiĝo fariĝos
"Asocio por unuigi la demokratiojn" "Association to Unite
the Democracies"
1940
Kreado en Svisio de " Svisa Popola Movado por
Federacio de la Popoloj ".
En
1945
Usono : la Komitato por la antaŭenpuŝo de
monda konstitucio kunvenas en la universitato de Ĉikago
kaj skizas la grandajn liniojn de monda konstitucio.
1946
, Februare
Robert Sarrazac fondas kun du amikoj la " Centron de
Esploradoj kaj de Tutmondisma Esprimo " samtempe kiel
malgranda reto de dudeko da kamaradoj : " La Homa Fronto
de la Civitanoj de la Mondo ".
1946
:
La brita deputito Henry USBORNE, reprenante la ideojn
de Lola Lloyd kaj Rosika Schwimmer (Konstitucianta
Asembleo de la Popoloj) taskis al si mem kunvoki ĝin.
Popola movado : Kampanjo por monda registaro "Crusade for
World Government" subtenos la britajn parlamentanojn
kunigitajn kun USBORNE.
13a ĝis 16a de
oktobro 1946
La " Internaciaj Federaciistoj " kunvenas en
Luksemburgo kaj adoptas la nomon " Movado por Monda
Federacia Registaro ".
En
1947
Usono : Kvin malgravaj federaciistaj organizaĵoj
kunvenas en Asheville (Norda Karolino) kaj interkonsentas
konsistigi sin kiel " Unuiĝo de la Mondaj
Federaciistoj ".
17a ĝis 24a de
aŭgusto 1947
Svisio : 51 organizaĵoj kunvenas en Montreŭ
kaj fondas la Universalan Movadon por Monda
Konfederacio.
En 1954 la nomo de la asocio ŝanĝiĝis
en " Universala Movado por Monda Federacia Registaro
", en angla : "World Movement for World Federal
Government" ĝis 1956. Poste ĝi transformiĝis
en "World Association for World Federation" (W.A.W.F.)
- Universala Movado por Monda Federacio (MMF), poste
en Movado de Mondaj Federaciistoj (20a kongreso,
1987).
La Movado de Mondaj Federaciistoj celas doti la
internaciajn instituciojn per demokrata politika aŭtoritato
por prizorgi la problemojn, kiuj estas trakteblaj nur
je monda nivelo, tamen agnoskante la suverenecon de la
ŝtatoj en certaj kampoj de interna politiko ". La movado laboras
por la plifortigo de UN kaj ties demokratiigo, por
politika reguligo de ekonomio je monda nivelo kaj por
la konstitucio de grandaj " regionaj federacioj ",
kiel stadio al monda federacio.
25an
de majo 1948 :
Gary DAVIS, Usona piloto de la dua mondmilito,
forlasas sian usonan ŝtatanecon kaj petas la
protektadon de UN.
5a ĝis 11a de
septembro 1948 :
2a konferenco de Luksemburgo. En la tagordo : revizio
de la ĉarto de Unuiĝinta Naciaro. Kreado de la
Internacia Gvid-Komitato taskita kunordigi ĉiujn
agadojn al Konstitucianta Asembleo.
19an de novembro
1948
En Parizo, Palaco de Chaillot, sidejo de Unuiĝinta
Naciaro, Robert Sarrazac kaj Gary Davis interrompas la Ĝeneralan
Asembleon de Unuiĝinta Naciaro por depostuli la
demokratiigon kaj la supernaciecon de UN.
9an de decembro
1948
En Parizo, en la vintra ciklodromo, pli ol 17 000
homoj partoprenas en kunveno, dum kiu estas legita la
respondo de la Prezidanto de la Ĝenerala Asembleo de
Unuiĝinta Naciaro al letero sendita de la Parizaj
Civitanoj de la Mondo : " UN ne ekzistas por aranĝi
pacon, sed por gardi ĝin kiam la ŝtatoj estos
organizinta ĝin ".
10an de decembro
1948
En Parizo UN adoptas la Universalan Deklaracion de
Homaj Rajtoj.
La 28a artikolo precizigas, ke :
Ĉiu havas rajton je
socia kaj internacia organizo, en kiu la rajtoj kaj
liberecoj difinitaj en ĉi tiu Deklaracio povas esti
plene realigitaj.
1an
de januaro 1949 :
La Sekretariato de la Civitanoj de la Mondo decidis
sin strukturi kaj krei Registrolibron de la Civitanoj de
la Mondo. La anonco pri tio estas farita la 1an de
januaro de Gary Davis. La statuto estis oficialigita la
27an de julio 1949.
En 2006, la " Mondcivitana Registrolibro " estas
oficiale reprezentita de pli ol 50 Korespondantoj aŭ
Registrocentroj en 40 landoj.
5an de aprilo
1949
La ŝtato Tenesio (Usono) laŭ iniciato de la
advokato Fyke FARMER, adoptas leĝon organizantan
oficialajn balotelektojn al la Konstitucianta Asembleo de
la Popoloj. Tiuj ĉi okazis la 3an de aŭgusto
1950. 3 deputitoj, el kiuj FARMER, estis elektitaj, po
unu por unu miliono da balotintoj.
Tiu balotelekta leĝo estos deklarita nevalida en
1952 de usona justica kortumo.
24an de junio
1949
CAHORS ĉefurbo de la franca departemento Lot, sin
deklaras mondcivitana urbo.
Tiu unua " tutmondiĝo " estis la komenciĝo
de vasta movado, kiu nun koncernas ĉirkaŭ
960 urbojn, komunumojn, departementojn, regionojn kaj
eĉ unu ŝtaton en 13 landoj. Ĉirkaŭ
duono de la provincoj de Japanio adoptis tutmondiĝajn
deklaraciojn. En 1966 Monda Konsilantaro por la
Tutmondiĝo estis kreita de la Universala Movado
de la Mondaj Federaciistoj kaj ĝia sidejo situas
en Japanio en Hiroŝimo.
http://www.recim.org/dem/mondurboj.htm
24an
kaj 25an de junio 1950
CAHORS. Por festi la unuan datrevenon de la tutmondiĝo
de la urbo granda kunveno arigis pli ol 5 000 homojn (la
kvazaŭ tuta tiama loĝantaro) apud la historia
ponto Valentre.
Tiuj tagoj restos - kio ajn okazus -
markitaj en la historio de Lot, de Francio ... kaj eĉ
de la Mondo. Flagoj kun mondaj koloroj flirtis sur
kelkaj publikaj konstruaĵoj apud la trikolora
flago. La ĝojega homamaso staris ĉe la
urbodomo por religie aŭskulti la Nobel-premiiton
pri Paco 1949, Lord BOYD ORR, fondinto en UN de ONA
(Organizaĵo por Nutrado kaj Agrikulturo), kiu
venis el sia malproksima Skotlando. La ponto Valentre
estis la fono de unu el la plej fruaj spektakloj "
Sonoj kaj lumoj ". Mi eĉ aranĝis la muzikan
programon : la unua movado de la unua simfonio de
Beethoven eksplodis kiel piroteknikaĵo ... Poste ĉiuj,
akompanataj de la eksterlandaj delegacioj, uzis la "
Mondan Vojon n-ro 1 ". Sur la altaĵoj la
kamparanoj estis bruligintaj grandegajn Sanktjohanajn
fajrojn. Atingante la prilumitan mezepokan urbeton
Saint-Cirq-Lapopie, André Breton, kiu mem
partoprenis, frapiĝis pro la superreala etoso
(...)
Intervjuo kun la D-ro Louis
Sauvé.
http://www.recim.org/dem/lot.htm
26an de decembro
1950
Malfermo en Ĝenevo de la Monda Konstitucianta
Asembleo, kun la partopreno de delegitoj el 27 landoj
(inter kiuj 2 el la 3 mondaj deputitoj el Tenesio). Tiu
kunveno finiĝos meze de januaro 1951 per malsukceso
pro konstato de nesufiĉa reprezenta rajteco.
24a
ĝis 29a de septembro 1951
Konferenco de Londono : kreado de la Universala Asocio
de la Parlamentanoj por Monda Registaro. Tiu asocio,
iniciatita de Henry USBORNE, arigis 800 parlamentanojn el
10 landoj (en 1967). En Danio, 98 % de la deputitoj sin
deklaris tutmondistoj.
Periodo
1951-1957
La Universala Movado de la Mondaj Federaciistoj, kiuj
en la komenco ricevis la apogon de Lord BOYD ORR,
Nobelpremiito pri paco 1949, de Lord ATTLEE, de Jean
LECANUET, de Thor HEYERDHAL .., estos submetita de la
kongreso de Romo (1951) ĝis la kongreso de Hago
(1957) sub la forta prezidanteco de la norvega Hjalmar
RIISER-LARSEN. La kvietiĝinta entuziasmo, la milito
en Koreo kaj la malvarma milito, la " Mac-Carthysmo " en
Usono, la Sueza afero en 1956, la tendenco nete
minimalista (t.e. favora al simpla reformo de UN) de MMF,
estos la ĉefaj kialoj de la senspiriĝo de la
tutmondismo kaj ĉefe de MMF, kies membraro
malkreskas. La Civitanoj de la Mondo, pli " maksimalistoj
" rifuzos grupiĝi kun MMF.
1953
Garry Davis fondas " World Service Authority ",
sendependa entrepreno pri civila stato..
29an
de marto 1955
Prezentado de la plano " NEPTUNO " en la brita
ministerio de la eksterlandaj aferoj (celo : internaciigo
de la oceanoj, maraj fundoj kaj de Antarktiko).
La saman tagon, la franca ministro Edgar FAURE
prezentas planon por utiligi la monsumojn liberigotajn de
universala malarmado por helpo al la subevoluintaj
landoj.
25an
de novembro 1956
Unuafoje en la historio, internacia polica forto
intervenas : la " blukaskuloj " instalas siajn poziciojn
en Egiptio, post la franca-brita ekspedicio sur la Suezan
kanalon.
1957
Kun siaj amikoj Maurice COZYN, belga pacisto, kaj
Jacques SAVARY, franca pentristo kaj poeto (kiu estos en
1965 la verkanto de la Alvoko de la 13),
A.RODRIGUES-BRENT prezentas al la Internacia
Registrolibro de la Civitanoj de la Mondo la projekton de
KONGRESO DE LA POPOLOJ.
1959
Junie
Kreado de la DENVERA GRUPO, (Kolorado - Usono) : Monda
Komitato por Monda Konstitucio (World Committee for a
World Constitutional Convention), animata en la komenco
de Philip ISELY, kiu kunvenon post kunveno (Ĝenevo,
Milano...) neniam ĉesos agadi por konstitucianta
asembleo kaj eĉ sukcesos kunvenigi Mondan
Parlamenton de la Popoloj en Interlaken (Svisio) kaj
Wolfach en 1968.
La nomo ŝanĝiĝis : Asocio por
Monda Parlamento kaj Konstitucio. La " parlamento "
estas nomita " Provizora Monda Parlamento ". Temas pri
kunelektita parlamento (ne balotelektita). La 12a
sesio de tiu " parlamento " okazis en Kolkoto (Hindio)
en majo 2010
22an
de aprilo 1960
Komuna deklaracio de Britio, Francio, Kanado, Usono
kaj Italio, en la konferenco de Ĝenevo, laŭ kiu
ili estus pretaj akcepti mondan registaron.
11an
de aprilo 1963
Encikliko de la papo Johano XXIII : "Pacem in
Terris"
3an - 5an de majo
1963
En Bruselo, Maurice COSYN organizas kongreson, el kiu
rezultos la Komitato por la Kongreso de la Popoloj (kies Ĝenerala
Sekretario estos RODRIGUES-BRENT).
3an
de marto 1966
Dek tri monde famaj personoj lanĉas la " ALVOKON
DE LA DEK-TRI ". Laŭlonge de la jaro 1966 tiu teksto
estos represita de diversaj ĵurnaloj en multaj
landoj.
15an
de novembro 1968
Kunveno de 3000 homoj en la ĉambrego "
Mutualité " en Parizo, organizita de la franca
Registrocentro de la Civitanoj de la Mondo por lanĉi
la unuan transnacian balotelekton en la homara historio.
Sur la tribuno :
Josué DE CASTRO, S-ino NEHRU, Jean ROSTAND, ĉe
Alfred KASTLER, Louis LECOIN, Clara CANDIANI,
Léonide MOGUY, RODRIGUES-BRENT, Guy MARCHAND,
Théodore MONOD ...
3a
de marto ĝis 7a de junio 1969
Unua transnacia balotelekto en la homara historio : ĝi
estas la unua parto de elektado al la Kongreso de la
Popoloj. 10.000 enskribitoj el 87 landoj. Estas elektitaj
Jeanne HASLE (Francio) kaj Josué DE CASTRO
(Brazilo).
La sekvaj balotelektoj okazos en 1971, 1973, 1975,
1977, 1980, 1984, 1987, 1994 kaj 1998.
El ĉiu balotelekto 2 elektitaj Delegitoj kaj 2
anstataŭaj Delegitoj de 10000 balotelektantoj. Sume
20 titolaj Delegitoj kaj 20 anstataŭaj
Delegitoj.
Notinde, ke tiu balotelekta maniero nun estas kaduka
(vd. Ĉi poste en oktobro 2003).
22an
de aprilo 1970
Unua Tago de la Tero, en Usono, laŭ iniciato de
la demokrata Senatano de la ŝtato Viskonsino GAYLORD
Nelson. 20 milionoj da homoj respondis al lia alvoko.
Okazanta la 22an de aprilo jam de 36 jaroj, la Tago de la
Tero fariĝis monda en 1990. Nun 500 milionoj da
homoj, en 184 landoj, partoprenas ĉiun jaron en la
festo de la planedo.
10an de decembro
1970
Nova granda kunveno de la Civitanoj de la Mondo :
3.000 homoj en " Mutualité ". Temo : UN kaj la
homaj rajtoj.
17an de decembro
1970
Rezolucio 2749 de UN, kiu dekretis la marajn fundojn
KOMUNA HEREDAĴO DE LA HOMARO.
1972,
marte
Kreado de Monda Helpo-Korpuso.
En 1971, terura ciklona cunamo ruinigas la Orientan
Pakistanon (nuna Bangladeŝo), kaj estigas pli ol 100
000 mortoj.
Clara CANDIANI, Abato PIERRE, Michel CEPEDE,
Gilbert CESBRON, Théodore MONOD, Alfred
KASTLER, Robert BURON... decidas krei konstantan
korpuson da volontaj savistoj specialigitaj pri la
helpoj okaze de natura katastrofo, kun la celo savi la
homajn vivojn kaj helpi la sinistritajn loĝantarojn
en la mondo.
UN : Kreado de UNDRO (Oficejo de la
Kunordiganto de UN por la helpoj okaze de katastrofo)
taskita mobilizi kaj kunordigi la helpojn provizitajn de
diversaj organizaĵoj, kiel ONA, Monda Organizaĵo
por la Sano, UNICEF, ...
1975
- Fondado de la Asocio de Civitanoj de la Mondo en
Sanfrancisko. AWC laboras por malarmado, monda
demokratio, plifortigo de UN. AWC kunlaboris dum
proksimume 30 jaroj kun Mondcivitana
Registrolibro.
